nr 1(14)/2003

DEKLARACJA O PROMOCJI I OCHRONIE MARGINALIZOWANYCH I MNIEJSZOŚCIOWYCH JĘZYKÓW W EUROPIE

Ponad 40 milionów obywateli Unii Europejskiej posługuję się autochtonicznymi językami, innymi niż te, które uznane są za oficjalne w ich krajach. Podobnych przykładów dostarczają kraje Europy Środkowej, jak choćby Słowacja, Rumunia, Republika Czeska czy Polska. Języki stanowią część bogactwa Europy, a kulturowa i językowa różnorodność znajdują się u podstaw fundamentalnych praw jej obywateli w postępującym procesie integracji. Zasadniczym elementem owej różnorodności są języki marginalizowane i mniejszościowe, tradycyjnie używane przez społeczności zamieszkujące obszary, których granice zwykle nie pokrywają się z granicami państwowymi. Szacunek i pro-mocja różnorodności językowej i kulturowej powinny stać się filarami Europy.

Przez języki marginalizowane i mniejszościowe rozumiemy wszystkie te, które tradycyjnie używane są przez narody nie tworzące własnych państw, których status nie jest w pełni uregulowany i które nie są językami oficjalnymi na swym terytorium.

My, Młodzież Wolnego Sojuszu Europejskiego (EFAY), deklarujemy,

1. Różnorodność językowa jest zasadniczym elementem bogactwa kulturowego oraz kluczowym czynnikiem w procesie tworzenia pokojowej i demokratycznej Europy.
2. Potrzebę stworzenia europejskiej kultury językowej oraz uznanie, że jej cel dotyczy ochrony dziedzictwa językowego, przekraczającego granice obowiązujących języków oficjalnych, promocji języków marginalizowanych i mniejszościowych oraz zapewnienia przetrwania tym językom.
3. Podkreślamy, że język jest podstawowym środkiem komunikowania się w powstającej Unii Europejskiej oraz, że integracja euro-pejska musi uczynić użytek z języków jako środków porozumiewania ponad obecnymi granicami, korespondujący z ochroną mniej rozpowszechnionych języków w kontekście narodowym, regionalnym i międzyregionalnym.
4. Unia Europejska jest odpowiedzialna za wspieranie swych obecnych członków oraz krajów kandydackich w rozwijaniu oraz ochronie ich różnorodności kulturowej i językowej.
5. Wszyscy ludzie mają prawo do poszanowania swego języka i kultury w związku z czym muszą mieć zapewnione prawne środki gwarantujące ochronę, promocję oraz ich oficjalne uznanie na swym terytorium.
6. Konieczność uznania różnorodności językowej przez państwa członkowskie UE i rządy regionalne oraz poczynienia koniecznych kroków prawnych i administracyjnych w celu stworzenia warunków dla zachowania, promocji oraz rozwoju tych języków.
7. Wszystkie języki marginalizowane oraz mniejszościowe powinny być także chronione przez przepisy prawa. Odpowiedni kodeks [statut] powinien zapewnić co najmniej możliwość posługiwania się tymi językami oraz zachęcać do tego w takich sferach życia jak edukacja, w tym wyższa, wymiar sprawiedliwości, administracja publiczna, media, itd.
8. Potrzebę decentralizacji wszelkich praw językowych na szczebel tych wspólnot, które rzeczywiście potrzebują ochrony i promocji swych języków.
9. Języki marginalizowane i mniejszościowe stanowią również integralną część europejskiego dziedzictwa kulturowego, w związ-ku z czym Unia Europejska powinna zapewnić im ramowy system ochrony prawnej oraz właściwe zaplecze materialne.
10. Unia Europejska powinna zachęcać do działania te kraje bądź rządy regionalne tych wspólnot, gdzie ochrona języków marginali-zowanych bądź mniejszościowych nie istnieje lub jest niewystarczająca.
11. Unia Europejska w swych stosunkach z krajami stowarzyszonymi i państwami trzecimi ma obowiązek zwracania szczególnej uwagi na prawa mniejszości, a gdy to konieczne, wsparcia rządów w znalezieniu drogi do zapewnienia przestrzegania tych praw; jej obowiązkiem jest też zwracanie uwagi na świadome łamanie tych praw.
12. Prawo nakazujące używania właściwego języka nigdy nie powinno być zwrócone przeciwko językom tradycyjnym [naturalnym].
13. Ubolewamy nad faktem , że języki mogą być utożsamiane bądź związane z określoną opcją polityczna lub ideologią. Języki nie należą do ideologii, ale są wyrazem naturalnego zróżnicowania i bogactwa Europy.
14. Wzywamy kraje członkowskie oraz rządy regionalne i wspólnot mniejszościowych do rozważenia możliwości stworzenia ponad granicznych instytucji językowych dla wszystkich języków mniejszościowych i kultur występujących w dwu lub kilku krajach członkowskich jednocześnie.
15. Domagamy się uznania języków marginalizowanych i mniejszościowych za oficjalne języki Unii Europejskiej.

Bilbao, Kraj Basków, 7-9.12.2001