nr 1(14)/2003

ETNICZNOŚĆ ON-LINE

Internet wkroczył w życie całych społeczeństw, a jego siła oddziaływania wciąż rośnie. Internet jest jak trybuna w Hyde Parku, z której każdy może przemówić. Pozwala głosić poglądy, przekonania, informować i alarmować. Przede wszystkim jednak pozwala zaistnieć w świadomości o wiele większej grupy odbiorców niż było to kiedykolwiek możliwe przy użyciu tradycyjnych środków przekazu. Publikacji w sieci nie ogranicza ilość wydrukowanych egzemplarzy, cenzura, cena. 

Jeżeli etniczność oznacza odszukiwanie korzeni i kultywowanie tradycji, to logiczną jej kontynuacją jest opowiadanie o sobie, o swojej kulturze – jedy-ny sposób, by zapewnić tradycji przetrwanie.

Właściwie o każdej polskiej mniejszości możemy znaleźć w sieci informacje. Większość stron o interesującej nas tematyce nie wykorzystuje w pełni możliwości, które daje technika komputerowa. Są to wizytówki, za którymi nic się nie kryje i które nie zachęcają do dalszych poszukiwań. Tak jest ze stronami mniejszości niemieckiej: nieciekawa grafika, statut organizacji, kilka krótkich notatek o działalności i fotografii z “domowego albumu”. Nie istnieje w sieci miejsce, gdzie moglibyśmy poznać mniejszość niemiecką jako całość, grupę z własną kulturą, tradycją, historią. Sylwetki posłów tej mniejszości, Henryka Krolla i Helmuta Paździora, znajdziemy na stronach sejmowych wraz z innymi 460 parlamentarzystami; by znaleźć interesujące nas informacje musimy znać imię i nazwisko posła oraz partię, z ramienia której zasiada w sejmie. 

Najciekawsze, największe i najlepiej przygotowane są strony poświęcone mniejszości żydowskiej w Polsce. Strona http://www.jewish.org.pl/ zawiera najbogatszy zbiór linków do stron żydowskich w Polsce i na świecie. W Internecie zaistniały trzy polskie gminy wyznaniowe: warszawska, wrocławska i bielska. Na tych stronach możemy prześledzić historię gmin, poznać ich aktualną sytuację, obszary zainteresowania, podejmowane działania. Odnośnik ze strony gminy wrocławskiej kieruje nas do strony przygotowanej przez szkołę podstawową Lauder-Etz Chaim, w której obowiązkowe są zajęcia z języka hebrajskiego i kultury żydowskiej. Inną żydowską szkołą, którą możemy poznać w sieci jest Prywatna Szkoła Podstawowa Nr 94, Lauder-Morasha, w Warszawie. Gmina bielska wita nas bardzo eleganckim wyglądem strony i dostarcza ciekawych informacji na temat swojej historii. Obecna jest też prasa, znana ze swych tradycyjnych wydań: “Jidełe”, “Midrasz”. Ciekawa i bardzo sympatyczna strona “Midrasza” pozwala nam zapoznać się z wybranymi artykułami aktualnego numeru, przeszukać archiwum, a większość znajdujących się w nim tekstów przeczytać. Działa również internetowa księgarnia wysyłkowa, w której znajdziemy ponad 200 pozycji. Dostępna jest także lista miejsc, w których można nabyć papierowe wydanie “Midrasza”. Aktualnie przygotowywany jest dźwiękowy kurs języka hebrajskiego, który będzie dostępny z poziomu strony WWW. Strona “Jidełe” po raz ostatni aktualizowana była w czerwcu 2000 r., jednak wciąż warto ją odwiedzić ze względu na bogate archiwum, które możemy bez ograniczeń przeszukiwać i czytać. Godny polecenia jest dostępny on-line numer specjalny “Jidełe” – “Kalendarz mniejszości narodowych i etnicznych”. Znajdziemy w nim informacje o polskich Karaimach, Żydach, Tatarach, Grekach i Macedończykach, a także o świętach polskich chrześcijan różnych wyznań. Na stronach www.jewish.org.pl znajdują się również informacje na temat mniej popularnych tytułów: “Dos Jidisze Wort” i “Szterndlech”. To ostatnie jest “pismem o profilu religijnym dla dzieci z rodzin żydowskich i mieszanych w wieku 4-13 lat oraz z rodzin nieżydowskich wychowujących swoje potomstwo w duchu poszanowania inności, uczących tolerancji”. W atrakcyjnej formie plastycznej, przez zabawę, pismo zapoznaje z historią narodu żydowskiego, jego tradycjami i religią. Strona www.jewish.org.pl proponuje nam także zapoznanie się z materiałami edukacyjnymi dla dorosłych: artykułami na temat żydowskich świąt i rytuałów, kalendarza. 

Dostępna jest swego rodzaju encyklopedia judaizmu – “Judaizm 101”. Od autora: “Judaizm 101 to komputerowa encyklopedia judaizmu, zawierająca hasła dotyczące żydowskich przekonań, postaci, miejsc, przedmiotów, języka, pisma, świąt, praktyki i zwyczajów. Moim celem jest udostępnienie całej gamy podstawowych i ogólnych informacji o judaizmie, pisanych z tradycyjnej perspektywy, w zrozumiałym języku(...) Judaizm 101 był początkowo stworzony jako wstęp do judaizmu dla ludzi z małą wiedzą lub bez żadnej. Jednakże, tak jak pesachowy seder zawiera informacje dla mądrego syna, który chce znać szczegóły rytuałów, dla naiwnego syna zadającego proste pytania, i dla syna, który nie wie, o co pytać (zły syn może iść gdzieś indziej)...”.

Działa internetowe radio Shalom nadające muzykę żydowską – starszą i współczesną, od tradycyjnych szlagierów, przez izraelski folk po jazz. Swój serwis prowadzi także Teatr Żydowski z Warszawy. Nie zabrakło również strony muzeum w Oświęcimiu. Swoją stronę ma także Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie i Cmentarz Żydowski w Warszawie Ten ostatni serwis przybliża nam historię cmentarza, pokazuje najciekawsze nagrobki, jednak głównym celem jego istnienia jest propagowanie działalności Komitetu Odbudowy i zbieranie funduszy na rzecz rekonstrukcji synagogi, domu pogrzebowego i biura cmentarza zniszczonych przez hitlerowców w 1943 roku.

W sieci znalazły się również fundacje i stowarzyszenia: Centralna Żydowska Komisja Charytatywna – roztaczająca opiekę nad Żydami w podeszłym wieku, mającymi polskie obywatelstwo i mieszkającymi na stałe w Polsce; Fundacja Forum Żydowskie, której celem jest intensyfikacja życia żydowskiego w Polsce we współpracy ze wszystkimi organizacjami żydowskimi, kontakty z Żydami zasymilowanymi oraz współpraca z podobnymi grupami edukowanych Żydów w Izraelu i na całym świecie; Fundacja Ronalda S. Laudera, przedstawicielstwo w Polsce – jej działania mają na celu objęcie programami edukacyjnymi osób pochodzenia żydowskiego, które dotychczas nie miały okazji zetknąć się z kulturą żydowską; Komisja Koordynacyjna Organizacji Żydowskich oficjalnie reprezentująca mniejszość żydowską w Polsce; Polska Unia Studentów Żydowskich (PUSZ); Amerykańsko-Polsko-Izraelska Fundacja ds. Promocji Kultury Polsko-Żydowskiej “Szalom” – jej celem jest promowanie kultury polsko-żydowskiej w Polsce i na świecie oraz twórców zajmujących się tą problematyką (Fundacja prowadzi galerię sztuki żydowskiej, organizuje wystawy, we współpracy z Ministerstwem Edukacji Izraela organizuje konkurs dla uczniów szkół średnich “Kultura i Historia Żydów Polskich”, wydaje książki); Związek Kombatantów Żydowskich i Ofiar Prześladowań w czasie II Wojny Światowej. 

Gmina Kolbuszowa wspomina społeczność żydowską zamieszkującą kiedyś na jej terenie. Podobnie wspomnieniowy charakter ma strona na temat Żydów częstochowskich, jasielskich1 i z terenu gminy Osieczna. Strona o Żydach w Częstochowie zawiera ponadto interesujący dział – Judaica w Polsce – wymieniający cmentarze i synagogi na terenie Polski (spis wg miejscowości). Odwiedzić możemy także Wirtualną Żydowską Łódź. Na spacer po Kazimierzu z tradycyjną muzyką żydowską w tle zapraszają też autorzy strony “Dzielnica żydowska w Krakowie – Kazimierz”. Znajduje się tu historia Kazimierza, interaktywna mapa i informacje o Festiwalu Kultury Żydowskiej.

Społeczność ukraińska reprezentowana jest głównie przez elektroniczne wersje czasopism. Swoje wydanie internetowe ma “Nad Buhom i Narwoju”, redagowane w języku ukraińskim i polskim. Tygodnik “Nasze Słowo” jest również dostępny w sieci. Możemy przejrzeć archiwum, zapoznać się z aktualnościami. Tygodnik redagowany jest w języku polskim i ukraińskim. Spośród stowarzyszeń ludności ukraińskiej obecny w sieci jest Związek Ukraińskiej Młodzieży Niezależnej. Strona przedstawia działalność związku i kalendarium imprez cyklicznych współorganizowanych przez związek (Bytowska Watra, Ukraiński Jarmark Młodzieżowy, Festiwale Mniejszości Narodowych, Ukraińskie Noce, Dni Kultury Ukraińskiej w Krakowie). 

O Łemkach poczytamy na stronie http://www.kki.net.pl/~lemkowie. Godne polecenia miejsce: historia Łemków w Polsce, kultura materialna (sztuka użytkowa, cerkwie, krzyże, budownictwo mieszkalne), zbiór barwnych fotografii, adresy organizacji łemkowskich w Polsce i na świecie. 

Zainteresowanym kulturą białoruską musi wystarczyć elektroniczne wydanie “Niwy”. Istnieje możliwość pobrania numerów archiwalnych; strona jest w języku białoruskim.

Polscy Litwini zaistnieli w sieci za sprawą “Aušry”. W tym internetowym odpowiedniku czasopisma wydawanego w Puńsku mamy możliwość prze-glądania archiwum, udostępniono także bazę artykułów; strona redagowana jest w języku litewskim. 

Mniejszość czeska wydaje się ukrywać, jednak cierpliwy internauta odnajdzie stronę Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Zelowie, gdzie prezentowa-ne są teksty dotyczące historii parafii i miasta, a także aktualności z życia wspólnoty; odnośnik do strony Przedszkola Edukacyjnego im. Jana Amosa Komenskiego przy Parafii Ewangelicko- Reformowanej w Zelowie. 

Fatum zdaje się ciążyć nad stronami na temat kultury cygańskiej – większość z nich jest niedostępna z powodów technicznych. Zdesperowani mogą spróbować wyprawy na stronę domową zespołu cygańskiego KAŁE JAKHA z Krakowa, która przedstawia dorobek artystyczny grupy i fotografie z występów. Podobna w treści jest strona Centralnego Cygańskiego Zespołu Pieśni i Tańca “ROMA”. Można także przeczytać relacje z dwóch wystaw fotograficznych pokazujących życie Cyganów i obejrzeć wybrane zdjęcia: “Polscy Cyganie” Artura Pawłowskiego oraz Piotra Wójcika. Istnieje także strona stworzona przez polskiego Cygana z Tatr, jednak nie zawiera ona właściwie nic interesującego. O wiele bardziej polecałabym odwiedzenie strony muzeum okręgowego w Tarnowie, gdzie prezentowana jest inicjatywa “Tabor Pamięci” i jej realizacja w 2000 roku oraz fotografie z międzynarodowej pielgrzymki Romów. 

Znacznie bogatsze wydają się informacje na temat Tatarów. Historię Tatarów w Polsce, a również aktualne dane dotyczące polskich muzułmanów, galerię fotografii i informacje o związkach zrzeszających polskich Tatarów znajdziemy na stronie http://stragan.key.net.pl/firmy/tatary. “Tatarzy z bliska” to tekst o Tatarach według Długosza i relacji z poselstwa wysłanego przez papieża Innocentego IV do Wielkiego Chana Gujuka w Karakorum. Dostępny dla internautów jest również artykuł o historii szlachty tatarskiej w Polsce autorstwa Selima Mirzy-Juszeńskiego Chazbijewicza. “IslamIQ” to bardzo dobra strona na temat islamu, w tym islamu w Polsce. Znajdziemy tu artykuł o historii polskich Tatarów, publikowane w prasie wywiady z polskimi muzułmanami. Strona jest często aktualizowana i efektowna graficznie. O polskich muzułmanach przeczytamy też w archiwum “Jednoty” – miesięcznika poświęconego polskiemu ewangelizmowi i ekumenii (archiwum 1995-1998, wybór artykułów 1999-2000)2.

Mniejszość ormiańska, jej kultura i historia, są ciekawie przedstawione na stronie Andrzeja Bohosiewicza, Ormianina z pochodzenia. Strona stanowi bogate źródło na temat historii Ormian w Polsce (także lata powojenne; sylwetki wybitnych Ormian), obrządku Kościoła ormiańskiego, kulturze i tradycji Ormian (również przykłady potraw). Znajdziemy tu odnośniki do stron poświęconych Armenii. O swojej gminie ormiańskiej opowiada Zamość. Informacje dotyczą głównie architektury. 

Strony poświęcone problemom mniejszości, dialogowi międzykulturowemu stanowią odrębny rozdział wędrówek po Internecie. Serwisy rządowe w Polsce nie mają wiele do zaoferowania w interesującym nas temacie. W takiej sytuacji zdajemy się na strony komercyjne. Tabele statystyczne dotyczące mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce znajdziemy w Creatorze – m.in. liczebność poszczególnych mniejszości oraz przegląd powoływanych przez nie stowarzyszeń.

Sądzę, że Internet jest szansą, której nie można zaprzepaścić. Umiejętne wykorzystanie możliwości nowych programów graficznych, animacyjnych, muzycznych pozwoli na zainteresowanie setek nowych ludzi. Sieć jest teraźniejszością i przyszłością, i im prędzej organizacje mniejszościowe to zauważą, tym lepiej.

Karolina Różkowska

Mniejszość czeska